Her zamda beli biraz daha bükülen sade yurttaşımız merak ediyor:
-Bu hükümet zam yapmak zorunda mıdır?
-Madem işler her gün daha iyiye gidiyor, ben niye hala sıkıntıdayım?
-Bu zamlar nereye kadar gider?

Biz şöyle bir mantıktan yola çıkalım:
Şimdi beş liraya yaklaşan şu benzin var ya;
Varsayalım ki o benzinin litresi bir lira.
Yine dünyada fiyatlar yüzde 10 arttı diyelim; petrol fiyatları da 1 lira 10 kuruşa çıksın.
Siz her hangi bir kullanıcı olarak “battık” diye bağırmaya başlar mısınız?
Muhtemelen başlamazsınız; çünkü yüzde 10 zam da gelse, gelir düzeyinize göre bu fiyatlar sizi pek üzmeyecektir.

Şimdi zammı artıralım; diyelim ki yüzde yüz arttı fiyatlar ve kullandığınız benzin 1 liradan iki liraya çıktı. Bu sizi bu gününyüzde 5-6’lık zamları kadar üzer mi?
Üzmez muhtemelen.
Çünkü yine de ucuzdur.

Oysa bu gün örneğin litresi 4.70 olan benzine sadece 23 kuruş zam yapılsa –ki bunun oranı sadece yüzde 5’tir- maazallah herkes haklı olarak kıyameti koparır.

Neden?
Çünkü bu gün için yapılan yüzde beşlik bir zam, aynen bardağı taşıran son damlalar gibi tüketiciyi neredeyse isyan noktasına getirmeye yeter.
Demek ki bu günlerde yapılan ufak bir zam bile insanların onu taşıyabilme sınırını çok çok aşmıştır.

Sonuçta tüketicinin de taşıyabileceği bir fiyat vardır ve bu fiyat yükseldikçe ona bunu taşıtma şansı azalır. Bir gün gelir, artık çok gerekse de zam-mam yapamazsınız, tüketicinin tepkisinden çekinirsiniz.

***

Bir malı dışarıdan ithal etmek zorundaysanız ve o malın fiyatı sürekli yükseliyorsa, bunun sizi zorlamasından doğal bir şey yoktur.
Ama siz bu fiyatların üzerine bir de hayli yüksek vergiler yükleyip onun pahalılığını iki katına çıkarmışsanız açıktır ki insanları isyan noktasına getirecek o süreç normalden iki kat daha hızlı ilerler.

Peki petrole bir o kadar da vergi koyup fiyatını bu hale getirmenin gerekçesi ne olabilir?
Bunun çok açık gerekçesi, bütçenin finansmanını yani “kamu”nun yükünü getirip büyük ölçüde akaryakıt kullanıcılarına yıkmak, bu arada birilerini bu işlerden azad etmektir.

Bu yazı yazıldığı sırada, pompa fiyatı 4,70 lira olan 95 Oktan benzinin bir litresi içindeki -sadece-  ÖTV  1,8915 liradır. Yani yüzde 40.24’ü
Litre fiyatının 71,7 kuruşu da KDV’dir.
Bu ikisini topladığımızda, bir litre benzin içinden  (1,8915+71,7=) 2.61 lira ÖTV+KDV alındığı anlaşılır.
Bunun litre fiyatı içindeki oranı (2,61/4,70=) 0,55 dir.
Bir başka açıdan söylersek; deposu 40 litre benzin alan bir otomobil sahibi buna 188 lira öderken, bu paranın içindeki vergi payı (188x0,55=) 103,4 liradır.
Yani bir otomobilin 84,6 liraya dolacak deposu, üzerine gelen 103,4 liralık vergiyle birlikte 188 lira gibi kolayca dayanılamayacak bir fiyata dolmaktadır.

Bu modeli alın,
Elektrik fiyatları için aynı hesapları yapın,
Doğal gaz fiyatları için yapın,
Su fiyatları için yapın,
Telefon fiyatları için yapın…
Sonuçta varacağınız nokta, bu işin artık “doyum” noktasına geldiğidir.

Bunların üzerindeki vergiyi azaltın dediğinizde “hayır, o zaman biz batarız” denmektedir.
Neden batılacaktır ki?
Vergiyi herkesin mali gücüne göre dağıtmak neden zor gelir?
Burada –haydi onların diliyle söyleyelim- biri batacaksa neden devlet batsın?
Olsa olsa birileri hiç alışmadıkları bir yükü üstlenmek zorunda kalırlar.
Şimdi neden hem “kalkınıp” hem cebimizin para göremediğini anladınız mı?

***
Peki KDV ve ÖTV’de yani tüketim üzerinden alınan bu vergilerde bu noktaya gelinmişse, buna karşılık acaba hangi “ters” noktada da bir başka doyum noktasına gelinmiştir?
Tüketiciye bu kadar abanılıp bu son noktalara gelirken şimdi acaba başka hangi konuda bir başka “doyum” noktasına ulaşılmıştır?
Tahterevallinin öbür ucunda oturanlar kimlerdir?
Birileri aşağıya inerken kimler yukarılara çıkmaktadır?

Bu noktada, kazançlar üzerinden alınan –daha doğrusu alınmayan- vergilerde artık sona yaklaşılmıştır.
Bir hükümet, kamu harcamalarını karşılarken bunun finansmanını “yüksek kazançları” vergilendirmeden yapmak isterse elinde sınırlı imkânları vardır;

-Belirli bir noktaya gelene kadar, kazansın kazanmasın yukarıdaki şekilde tüketiciyi vergilendirir.
-İstihdamı vergilendirir.
-Özelleştirme adı altında bazı kamu mallarını elden çıkarıp finansman sağlar.
-İçeriye dışarıya borçlanır.

Ama bunlar da bitince artık bu piyasa düzeninin klasik vergileme modeline; yani kazananı vergilendirme, devletin yükünü onların üzerine yükleme modeline geçmek zorunda kalır.

Şimdi Türkiye bu noktadadır.

Bülent SOYLAN