İstanbul’u kısmen şirketler yönetiyor
biliyor musunuz?

İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin 2010 rakamlarıyla konsolide bütçesi, bizzat Başkan Topbaş’ın ifadesine göre 17 milyar 905 milyon TL’dir.
Sayın Başkan İBB’nin kendi bütçesinin ise 6 milyar 300 milyon olduğunu söylediğine göre demek ki, 11 milyar 605 milyon liralık bölüm, asıl bütçeye eklenen (konsolide) kısım olmalı.

Oranlarsak; 17,9 milyar lira tutarındaki konsolide bütçenin yüzde 65’lik kısmı farklı statüde.
Yine bu konsolide bütçenin içindeki 6 milyar 506 milyon liralık kısmı ise belediye şirketlerinin bütçeleridir.

Anonim Şirketler pek bütçe sunmazlar ama diyelim ki bu rakam onların yıllık hâsılatlarıdır ve bir anlamda bütçe büyüklükleri olarak ifade edilmiştir.
Bu belediye şirketleri hangileridir ve günlük yaşantımızla ilgili ne işler yaparlar bir bakalım.
Listenin uzunluğu sizi sıkabilir ama lütfen okumaya devam edin, sözümüzü yazının sonunda bağlayacağız.

1) AĞAÇ A.Ş.
Park, bahçe, çevre düzenlemesi, havza ağaçlandırması ve bunlara yönelik olarak bitki yetiştirmek, üreticilerden alıp iyileştirmek (uygun toprak yapısında kaba almak, budamak, form vermek v.b.) toprak karışım malzemesi üretmek, bütün bu işler için projeler hazırlamak ve uygulamak.

2) BELBİM A.Ş.
Her türlü bilgisayar yazılımı, donanımı, elektronik sistemler üretmek, tasarlamak, uygulamasını yapmak. Akbil ve Şehirkart Belbim’in ürünüdür. İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin, İski’nin donanım ve yazılımı işi Belbim tarafından üstlenilmiştir. Hava Kirliliği Ölçüm Araçları, İstanbul’da hava kalitesini sağlıklı bir şekilde ölçmek ve meteorolojik parametreleri vermek amacıyla merkezlerde bulunmaktadır. Hava kirliliği ölçüm araçları içindeki laboratuarların tüm teknik dokümanları ve yazılımları BELBİM A.Ş ye aittir.

3) BELTUR A.Ş.
BELTUR, Feshane Uluslararası Kültür ve Kongre Merkezinin de dahil olmasıyla, altı farklı tesiste müşterilerine Restoran t ve kafetarya hizmeti sunmaktadır. Ayrıca İDO'ya bağlı tüm gemilerin büfelerinin işletmeciliği de Beltur tarafından yapılmaktadır. Çubuklu Korusu, Yıldız Korusu, Emirgan Korusu (Parkı), Küçük Çamlıca Korusu, Paşalimanı Kafeterya Beltur tarafından işletilmektedir.

4) BİMTAŞ BOGAZİÇİ İNŞAAT A.Ş.
İstanbul Büyükşehir Belediyesinin, İştiraklerinin, İlçe Belediyelerinin, Kamu ve Özel kuruluşların Mühendislik, Müşavirlik, İnşaat Kontrollüğü ve Proje Hizmetlerini yürüten bir İstanbul Büyükşehir Belediyesi kuruluşudur.
BİMTAŞ, dere ıslahları, yol, köprü, metro sistemleri, kavşak düzenlemesi, kanalizasyon, katı atıkların ıslahı ve bu atıklardan enerji üretimi, isale hatları, su şebekeleri, deniz deşarjları, ekmek fabrikaları, kültür merkezleri, spor kompleksleri, park ve bahçe düzenlemeleri ve peyzaj çalışmaları gibi konularda fizibilite, etüt, proje, kontrollük, müşavirlik gibi mühendisliğin her dalında ve her kademesinde yurtiçi ve yurtdışında bütün yerel yönetimlerin ve yerel yönetimlere hizmet veren özel sektörün hizmet taleplerini karşılamaktadır.

5) HAMİDİYE A.Ş.
Meşhur Hamidiye kaynak sularının çıkarır. Damacana, pet şişe, bardak su gibi çok çeşitli ürünleri vardır, 18 ülkeye ihraç etmektedir.

6) İDO A.Ş.
10 hızlı feribotu, 25 adet deniz otobüsü, 37 adet yolcu vapuru,17 adet araba vapuru ile toplam 35 hatta 35 noktaya 106 gemi ile deniz taşımacılığı yapmaktadır.

7) İGDAŞ A.Ş.
İstanbul’un gaz dağıtım işini yapar. İnternet sitesinde, Capital Dergisi’nin yaptığı “Türkiye’nin En Büyük 500 Özel Şirketi” araştırmasında 25. sırada yerini aldığı bildirilmektedir.
3,5 milyon abonesi vardır. Yöneticilerinin beyanlarına göre, girmedikleri ilçe yoktur, girmedikleri konut da kalmayacaktır.

8) İSBAK A.Ş.
Merkezi kontrollü trafik sinyalizasyon sistemleri üretmi, trafik etüt ve planlama çalışmaları, ışıklı trafik ikaz sistemleri ve sinyalizasyon üst yapı donatıları imali ve kurulması, "Kavşak Kontrol Cihazları" imali, trafik sinyalizasyon eğitim ve danışmanlık hizmetleri, proje analizi ve fizibilite çalışmaları, trafik ve sistem mühendisliği hizmetlerini yapmaktadır.

9) İSFALT A.Ş.
2005 yılında Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu sıralamasında kamu kuruluşları arasında 11. genelde ise 293. olan İSFALT, 2006 yılında büyük bir sıçrama gerçekleştirerek, kamu kuruluşları arasında 10'unculuğa, genelde ise 255'inciliğe yükselmiştir.
Her türlü asfalt işiyle uğraşır: İstanbul ve ilçelerinin asfalt işlerini yapar. Asfalt üretir, serer, katlı kavşaklar yapar, danışmanlık hizmetleri verir.

10) İSPARK A.Ş.
İSPARK halen İstanbul’daki 35 ilçede açık, katlı ve yol üstü otoparkları tek elden işletmektedir.1700 personeli ile hizmet vermektedir.

11)İSTAÇ A.Ş.
Sanayiden kaynaklanan tehlikeli ve tehlikesiz endüstriyel atıkların paketlenmesi, etiketlenmesi, analizi, taşınması işinin yanı sıra, istanbul’un atıklarından pet, polietilen ve polipropilenden elde granülden plastik çöp konteynırı, çöp poşeti, yol döşemesi, saksı, askılık, komodin, bulaşık kapları gibi eşyalar üreterek satmaktadır.

12) DÜNYA TİCARET MERKEZİ A.Ş.
İDTM'nin en büyük yatırımı fuarcılık alanındadır. 500.000 m2 üzerine kurulu olan İDTM'de fuar alanları 97.000 m2'lik alanı kaplamaktadır. İstanbul'u dünya fuarcılığının başkenti yapma amacıyla yola çıkan İstanbul Fuar Merkezi, her yıl 100'ün üzerinde fuara ev sahipliği yapmaktadır.
Toplam 180 dönümlük bir araziye yayılan iş merkezleri, içinde 17 adet ofis katı olan üç ayrı blok ve birbirine geçişleri bulunan üç adet çarşı katından oluşmaktadır.
Her blokta 43 dükkân,115 ofis olmak üzere, İş Merkezinde toplam 130 dükkân, 346 ofis vardır.95.000 m2 toplam inşaat alanına sahip olan İş Merkezimizde kiralanabilir ofis ve çarşı alanı net toplam 60.000 m2’dir.
Merkezin içinde WOW Oteller zincirinden iki de beş yıldızlı otel bulunmaktadır.

13) ENERJİ A.Ş.
Altı akaryakıt istasyonunda toptan ve perakende akaryakıt satmaktadır.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin sorumluluk alanlarındaki aydınlatma işlerini yürütmektedir. Ana arterler, tüneller, TEM bağlantı yolları, tarihi eserler gibi alan ve mekanları aydınlatmaktadır.
Renault firmasıyla yapılan anlaşmaya göre İstanbuldaki CO2 salınımını azaltacak elektrikli otomobiller konusunda ortak bir projeleri vardır.
İstanbul Enerji A.Ş.’nin ayrıca Durusu (Terkos) gölü civarında 100.000 kişilik bir bölgenin elektrik ihtiyacını karşılayabilecek kapasitede rüzgar enerjisi yatırımı vardır.

14) HALKEKMEK A.Ş.
Türkiye’nin 420. Büyük sanayi şirketidir. İstanbul ekmek piyasasının yüzde onunu elinde tutar, 24 çeşit ekmek üretmektedir. Üç ayrı yerde fabrikası, geniş bir satış büfesi ağı vardır.

15) İMAR A.Ş.
İstanbul’un imar planları içerisinde yer alan gayri sıhhi yapılar ile imar planlarına aykırı olarak teşekkül etmiş olan sahalar ve istimlak edilen mahallelerdeki binaların yerine yenilerini yapmak veya yaptırmak için faaliyet gösteren İMAR A.Ş.; restore, bakım, ikmal, güçlendirme ve onarım işleri yapmakta ve yaptırmaktadır. Kentsel dönüşlüm projelerine uygun faaliyetler yürüten İMAR A.Ş. şu projelere imza atmıştır:
Haseki Evleri, Mecidiyeköy Evleri, Atatürk Bulvarı Blok Apartmanları,Kadıköy Koşuyolu Mahallesi , Emirgan İkramiye Evleri, Çengelköy Bahçeli evleri, Üsküdar Set Üstü Evleri, Okmeydanı İ.E.T.T Blokları, Etiler Basın Sitesi, Yeni Levent Oyak Apartmanları,İçerenköy Sosyal Konutları, İ.T.Ü Ayazağa Kampüs İnşaatları, Atatürk Kültür Merkezi, Atatürk Yeni Hava Limanı, Sahaflar Çarşısı, Belediye Sarayı, Çemberlitaş Darüşşafaka Sitesi, Emlakbank Kadıköy, Beşiktaş Bankalar Caddesi Aksaray Yeraltı Ticaret Merkezi, Kocasinan Sanayi Çarşısı, Küçükçekmece Belediye Hizmet Binası, Mecidiyeköy I.İmar İşhanı,Florya Güneş Motelleri, Bayramoğlu Turistik Tatil Köyü, 11 Adet Florya Motelleri, Bayrampaşa Hal Kompleksi, Kumkapı Deniz Ürünleri Hali, Bakırköy Akıl Hastanesi Vakıf inşaatları, Cihangir, Kuledibi, Yanıksaraylar, Tepebaşı, Taksim, Mecidiyeköy Katotoparkları ve daha birçok yol, köprü, rıhtım, deniz iskele inşaatları, büyük yapı onarım ve restorasyon işleri, Perpa Ticaret Merkezi v.b gibi birçok büyük işler yapmıştır.

16) ULAŞIM A.Ş.
İstanbul'daki mevcut Tramvay, Metro ve Hafif Metro hatlarının işletmeciliğini yapar. 2009 yılı satışları 227 milyon liradır.
17) İSTON A.Ş.
hazır beton, prefabrik yapı elemanları, parke taşı ve bordürler, Çiçeklikler, banklar, sınır elemanları, çocuk oyun grupları, sandviç büfesi, ekmek büfes, gazete-satış büfesi, endüstriyel ürünler, üretim uygulama ve taahhüdü.

18) KİPTAŞ A.Ş.
Kurulduğu günden bugüne yaklaşık 50.000 adet konut ve bu konutların ihtiyacı olan yollar, atıksu ve yağmursuyu kanalları, içme suyu isale hatları, enerji, telefon, doğalgaz hatları, sokak aydınlatmaları, peyzaj uygulamaları, ağaçlandırma, çocuk oyun alanları, otoparklar, çarşı, dini ve sağlık tesisleri, okul, kreş ve spor alanları yapmıştır.
Başlıca projeleri şunlardır:
Metrokent, Finanskent, Tuzla Konutları, Arnavutköy Konutları, İkitelli Masko Evleri, Tepecik Konutları, Silivri Konutları, Maltepe Konutları, Hadımköy konutları, İçerenköy Evleri, Yalova Konutları, Topkapı Merkez Evleri, Sefaköy Evleri Ticaret Merkezi, Topkapı Merkez Evleri İşyerleri, Dragos Konakları, Yeşil Vadi Konakları, Pendik Aydos Evleri, Başakşehir 5. Etap, Sarmaşıkevler. Maltepe Altayçeşme, Üsküdar Ünalan, Pendik Dolayoba Taşlıbayır ve diğerleri…

19) OTOBÜS A.Ş.
2007 yılında 'Ayazağa Garajı ve bu garajdan servise verilecek 500 otobüslük hattın 10 yıl süreyle kiraya verilmesi' ihalesi ile gündeme geldi.
Şirket araçların bakım ve onarımını sağlamak için tesisler kurabilmenin yanı sıra bilet satış yeri, duraklar, bekleme yerleri, hava meydanları, helikopter pistleri, yer altı ve yer üstü yolcu ve yük terminalleri, her türlü otoparklar, aktarma merkezleri, açık kapalı park yerleri ve parklanma yerleri, hangarlar, alt ve üst geçitler, meydanlar, yollar, yaya kaldırımları ve yolları yapacak.
İstanbul Otobüs İşletmeleri Ticaret Anonim Şirketi, ulaşım, taşımacılık ve işletmecilik hizmeti verecek. Şirket raylı taşımacılık dışında havayolu ve karayolu üzerinde her türlü toplu taşıma araçlarını bünyesinde barındırabilecek. Otobüs AŞ şirketi toplu ulaşım ve taşımacılığın koordinasyonunu, entegrasyonunu ve denetimini de yapabilecek. Şirket her türlü kara ve hava ulaşım ve nakil vasıtalarını alıp satmanın yanı sıra bu araçları diğer şahıs ve şirketlere kiralayabilecek.
20) KÜLTÜR A.Ş.
Mülkiyeti İstanbul Büyükşehir Belediyesi'ne ait olan Miniaturk-Minyatür Türkiye Parkı, Cemal Reşit Rey Konser Salonu, Tarık Zafer Tunaya Kültür Merkezi, İdris Güllüce Kültür Merkezi, Mecidiyeköy Kültür Merkezi, Yerebatan Sarnıcı ve Cemal Reşit Rey Stüdyoları'nın işletmeciliğini yapar.İstanbul konulu kitaplar yayınlar.

21) SAĞLIK A.Ş.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin sağlık ve sosyal hizmet alanlarında yaşlılara, özürlülere, sokak çocuklarına ve kadınlara yönelik hizmet programları İstanbul Sağlık A.Ş. tarafından işletilmektedir.
2 bini aşkın çalışanı vardır.

22) SPOR A.Ş.
Her türlü spor etkinlikleri, futbol turnuvaları, atletizm yarışları,şenlikler, su sporları, motor sporları, bedensel engellilere yönelik etkinlikler düzenler.

23) UGETAM A.Ş.
Enerji sektörüne eğitim, test ve sertifikasyon, belgelendirme, danışmanlık ve müşavirlik alanlarında hizmet vermekte,doğalgaz konusunda nitelikli eleman yetiştirmektedir.
Geriye hangi işler kaldı acaba?
Emlak vergilerini toplamakla zabıtanın ceza kesmesi mi?
Görüleceği üzere, İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin İstanbul halkına sunduğu yukarıdaki çeşitli mal ve hizmetler, adı geçen ve her biri Türk Ticaret Kanunu’na göre kurulmuş, hukuken bu kanuna göre yönetilen ticaret şirketleridir.
Statüleri Anonim Şirkettir.
Kamusal hiçbir amaç ve sorumlulukları yoktur.
Ama bir sorduğunuzda bunlar belediye hizmeti yapan, İstanbul halkına hizmet eden belediye kurumları ise; bir başka sorduğunuzda Türk Ticaret Kanunu’na göre çalışan, amacı kar etmek olan, hizmet ya da mal alan İstanbulluyu “müşteri” olarak gören ticari kuruluşlardır.

Bunlar, birer “ticari” kuruluş olarak, istedikleri yatırımları yapar, istedikleri kişileri istedikleri gibi işe alır ya da çıkarır, onlara istedikleri ücretleri verir, mallarını istediği fiyata satar. Arazilerine kat karşılığı inşaat yaptırabilir, istedikleri özel kişi ya da kurumlarla ortaklıklar kurabilir.

Kuruluşlarına “belediye hizmetlerinin daha iyi görülebilmesi” gerekçesiyle karar alınan bu şirketlerin daha sonra bu belediye hizmetlerini bir ticari şirket bağımsızlığı ve serbestisi içinde ve işine geldiğinde ticari anlayışla sürdürmesine ne diyeceksiniz?
Bunlara yatırılan kamu sermayesinin ticari olarak kullanılması karşısında ne diyeceksiniz?

Birer kamu kurumu olan belediyelerimizin kendi kanunlarında yazılı işleri yapmaları gerekirken bu işleri ticaret şirketlerine devretmeleri doğru bir davranış mıdır?
Bir belediye işlerini bu kadar fazla ticarileştirir ve şirketlere devrederse kendisi gerideki hangi işlerle ilgilenecektir?

Bu durumda arkada sadece bu ticari işlerin kamusal sorumluluğu olmayan “koordinatörlüğü” kalıyor dersek acaba çok mu haksızlık etmiş oluruz?
Belediyeler birer kamu kurumudur, hiçbir zaman ticaret şirketlerinin koordinatörlüğü olmasın dersek çok mu piyasa karşıtı sayılırız?

Tutun ki bir gün bu şirketler birer ikişer yabancılara satıldı.

Vapurları Fransızlar,
Ekmek fabrikasını Araplar,
Otobüsleri İngilizler,
Gaz işini İtalyanlar aldı.
Su işini Kuveytlilere bıraktık,
Sporu İspanyollar yaptırıyor,
Ruslar otoparkçı oldu,
Park bahçe, ağaç işleri Almanlarda,
Sağlık A.Ş. için en iyi fiyatı Tayvanlılar verdi.

Acaba o zaman bu işler iyi yürümeyince bizim reis yine “Onlar ticaret şirketidir, ben karışamam” dediğinde, biz İstanbul halkı olarak hep birlikte Birleşmiş Milletler’e şikayete mi gitmemiz gerekecek?